Nastup Maxa Primorca u američkom Kongresu, u kojem Bosnu i Hercegovinu naziva „propalom državom“ i zagovara ukidanje OHR-a, još jednom je pokazao koliko opasno može biti kada se BiH posmatra isključivo kroz prizmu etničkih podjela.
Njegovo dosljedno izbjegavanje naziva „Bošnjaci“ i insistiranje na terminu „Muslimani“ svodi složenu političku realnost na stereotipe iz devedesetih i potiče narative koji stvaraju nepovjerenje i produbljuju krize. U njegovom islamofobicnom govoru zeli se kompromitovati čitava jedna vjerska grupa zbog čega narativ Primorca ima i svoju rasističku konotaciju.
Primorčevo dosljedno izbjegavanje upotrebe zvaničnog naziva jednog od konstituentnih naroda, te insistiranje na terminu „Muslimani“, nije samo terminološka provokacija – to je svjesno pomjeranje diskursa unazad, u retoriku kakva se koristila u najtežim godinama devedesetih. Takav jezik proizvodi podjele, relativizira identitete i doprinosi stvaranju slike o BiH kao duboko konfliktnoj zemlji, sto je naravno nonsens.
Takvi stavovi hrvatskih lobista ponavljaju matricu političkog paternalizma prema BiH i nadovezuju se na ranije pokušaje etnoteritorijalne prekompozicije države. Ideje o „trećem entitetu“ i „daljoj federalizaciji“ nisu reformske: one vode ka novim podjelama, slabljenju pravnog poretka i stvaranju ambijenta u kojem se otvaraju vrata prekrajanju granica.
Ponovljeni obrazac paternalizma prema BiH
Ovakvi nastupi potvrđuju ono što se u Bosni i Hercegovini ponavlja već decenijama: dio međunarodnih aktera odnosi se prema državi kao prema geopolitičkom protektoratu, ne kao prema suverenoj državi sa vlastitim političkim, historijskim i društvenim kontinuitetom. Taj odnos, nažalost, neodoljivo podsjeća na političku matricu koja je u posljednjem ratu kulminirala Udruženim zločinačkim poduhvatom – pokušajem teritorijalne i političke prekompozicije BiH pod krinkom „federalizacije“, „ravnopravnosti“ ili „etničkog samoopredjeljenja“.
Primorac tvrdi da „Hrvati trpe grubu diskriminaciju“ i da je jedino rješenje „treći entitet“, sto je naravno laz kojom se ponavljaju stari zahtjevi koji su i 90-ih služili kao opravdanje za etnoteritorijalne projekte. On relativizira blokade unutar FBiH i olako optužuje „muslimansku zajednicu“ za ekonomske ili energetske zastoje – iako dostupne činjenice jasno govore suprotno. Dakle jasno se govoi političkim narativom , a ne o objektivnom analizom.
Evropska unija jasno govori šta očekuje
Evropska unija jasno traži funkcionalnu i objedinjenu državu. U pristupnim pregovorima EU zahtijeva:
jedinstveni pravni poredak,
jedinstvenu administraciju,
jedinstvenu implementaciju zakona,
jedinstvenu statistiku,
Današnja BiH, međutim, djeluje kroz 14 vlada, 13 ustava, više od 700 institucija, tri upravna i četiri policijska sistema, 14 obrazovnih sistema te dva pravosudna pod-sistema. To nije evropski model, nego skupa i neefikasna postdejtonska konstrukcija koja stalno proizvodi krize.
Ovakav administrativni labirint nije evropski standard – to je recept za neefikasnost, rasipanje resursa, nepovjerenje i hroničnu političku krizu. Zato je evropski put u suštini proces funkcionalnog objedinjavanja države, a ne njenog daljeg cijepanja.
Trenutak je za novi društveni dogovor od koga nećemo odstupiti!
Bosna i Hercegovina mora otvoriti širok društveni dijalog o modernizaciji ustava i izgradnji građanskog političkog prostora. Ne da bi se negirali kolektivni identiteti – već da bi svi građani dobili jednaka prava, stabilne institucije i državu u kojoj funkcionalnost ne ovisi o etničkom kompromisu nego o vladavini prava.
Građanska država nije prijetnja nijednom narodu.
Ona je jedina razvojna šansa za sve.
BiH nikad neće biti biti objekt tuđih narativa već će o njenoj budućnosti - evropske, stabilne i građanske Bosne i Hercegovine -brinuti njeni građani, piše Banjalučanin iz Švedske Edin Osmančević.
