Novinari Balkanske istraživačke mreže (BIRN) otkrili su da se građani Srbije i Bosne i Hercegovine aktivno regrutuju za rat u Ukrajini na strani ruske vojske putem privatnih grupa na društvenim mrežama. U Telegram i Facebook zajednicama okupljaju se iskusni plaćenici s dugogodišnjim borbenim iskustvom, koji nove dobrovoljce privlače unosnim ugovorima i obećanjima beneficija za njih i njihove porodice.

„Braćo, ne zaboravite, bilo kakva pitanja – idete kao turisti za Rusiju. Nikakvih drugih odgovora“, poruka je iz jedne od stotina razmijenjenih u grupama koje su novinari BIRN-a pratili četiri mjeseca. Učesnici tih grupa upozoravaju se da o odlasku ne obavještavaju porodice, a regrutima se nude jednokratni iznosi od 26.000 eura, mjesečna plata od oko 2.250 eura, mogućnost dobijanja ruskog državljanstva, te beneficije za članove porodice – besplatno školovanje djece i pomoć pri reintegraciji nakon završetka rata.

U grupama se uglavnom okupljaju muškarci starosti od 25 do 35 godina, većinom iz Srbije i Rs-a, među kojima su nezaposleni, bivši zatvorenici, ali i pojedinačni slučajevi iz Sjeverne Makedonije. Administrator pod pseudonimom „Četnik Dobrovoljac“ koordinira dolazak novih regruta, kupovinu karata i smještaj u Rusiji, dok veterani s fronta nadgledaju njihovu obuku i raspored u jedinicama.

Jedan od njih je Dejan Berić, koji već deceniju ratuje na strani proruskih snaga, prvo u Donbasu 2014. godine, a potom i tokom aktuelnog sukoba u Ukrajini. Poznat je po svojim YouTube i Telegram kanalima, gdje dijeli iskustva sa fronta i vodi regrutaciju novih dobrovoljaca. Berić je u javnim nastupima kritikovao tretman srpskih plaćenika u 119. padobranskom puku ruske vojske, navodeći da im komandanti uskraćuju osnovne resurse i da su izloženi fizičkom nasilju. Sukobi s drugim srpskim plaćenicima, posebno s Bratislavom Živkovićem iz „Četničkog pokreta“, dodatno osvetljavaju složene odnose među dobrovoljcima.

Njegova prošlost obavijena je misterijom – navodno je nekada bio zanatlija u sremskom selu Putinci, prije nego što je postao snajperista i plaćenik. U Rusiji je otvorio firmu koja posluje s gubicima, a u javnosti se prvi put pojavio 2014. godine, kada je pristupio proruskim snagama u Donbasu.

 Beriću je prije nekoliko mjeseci podmetnut i požar u kući nakon što je javno kritikovao ruske komandante koji su, kako je tvrdio, vrijeđali srpske dobrovoljce. Nakon toga je primao prijetnje, a njegova kuća je zapaljena. On je naveo da je u vrijeme požara bio sa suprugom u Magnitogorsku i da se nada da će nadležni pronaći odgovorne. Posebno ga je, rekao je, pogodilo što su u požaru uništene medalje koje mu je svojevremeno dodijelio bivši vođa samoproglašene Donjecke Narodne Republike Aleksandar Zaharčenko.

Drugi istaknuti plaćenik je Davor Savičić, poznat i pod nadimkom „Vuk“, bivši pripadnik Jedinice za specijalne operacije (JSO) kojom je komandovao Milorad Ulemek Legija. Savičić je bio član ruske paravojne grupe Vagner, a učestvovao je u ratovima u Siriji 2016. godine i u Donbasu između 2014. i 2019. godine, gdje je bio instruktor u jedinici GRU-a koja je pomagla separatistima u Donjecku.

Od 2021. godine organizuje tzv. „Srpsku jedinicu“ unutar ruske vojske i regrutuje balkanske dobrovoljce za 106. padobransku diviziju. Tužilaštvo BiH istražuje ga zbog nezakonitog formiranja i pridruživanja stranim paravojnim jedinicama, kao i zbog organizovanja terorističke grupe.

Savičić je u Rusiji osoba od povjerenja državnih vlasti i zadužen je za dolazak i raspored srpskih regruta. Pojavljuje se u ruskim medijima i video-snimcima zajedno s Berićem, a poznat je po strogosti i disciplini koju nameće novim dobrovoljcima.

BIRN-ovo istraživanje pokazuje da balkanski plaćenici djeluju kao organizovana mreža: veterani poput Berića i Savičića koriste svoj ugled i iskustvo s fronta da privuku nove regrute, dok društvene mreže služe kao ključni kanali za koordinaciju, regrutaciju i logistiku.

Iako zakoni Srbije i Bosne i Hercegovine izričito zabranjuju učešće u stranim ratovima – uz kazne od nekoliko mjeseci do deset godina zatvora – dobrovoljci i dalje odlaze. Broj onih koji ratuju za Moskvu raste još od aneksije Krima 2014. godine, a naročito nakon početka ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine.